Τι πυροδότησε το τέλος του πολιτισμού των Μάγια;

Είναι ένα από τα άλυτα μυστήρια της Ιστορίας: τι πυροδότησε το τέλος του πολιτισμού των Μάγια; Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες, ανάμεσά τους και αρκετές που σχετίζονται με το περιβάλλον. Επιστήμονες έχουν για παράδειγμα υποστηρίξει ότι την κατάρρευση έφερε σοβαρή ξηρασία που διήρκεσε κοντά στα 200 χρόνια. Νέα στοιχεία ωστόσο καταδεικνύουν ότι ο πιο προηγμένος πολιτισμός της εποχής του κατέρρευσε εξαιτίας ήπιας ξηρασίας, όχι πολύ διαφορετικής από τις συνθήκες που προβλέπεται να επικρατήσουν σε πολλές περιοχές τα επόμενα χρόνια.

Σύμφωνα με ερευνητές από το Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας του Γιουκατάν στο Μεξικό και το βρετανικό Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, η ξηρασία οδήγησε σε μείωση της ετήσιας βροχόπτωσης κατά μόνο 25 έως 40%. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα οι υπαίθριες πηγές νερού, π.χ. οι λίμνες, να εξατμίζονται πριν προλάβουν να αντικατασταθούν από περισσότερη βροχή.

«Τα δεδομένα καταδεικνύουν ότι η βασική αιτία [κατάρρευσης του πολιτισμού των Μάγια] υπήρξε η μείωση των θερινών καταιγίδων», λέει ο Έλκο Ρόλινγκ από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, ένας εκ των συντακτών της έκθεσης που δημοσιεύεται στο Science. Η μελέτη τους ήταν η πρώτη που επιχείρησε να ποσοτικοποιήσει τη μείωση της βροχόπτωσης μεταξύ 800 και 950 μ.Χ., όταν ο πολιτισμός των Μάγια περιήλθε σε μη αναστρέψιμη παρακμή. Τα μοντέλα που χρησιμοποίησαν βασίστηκαν σε δεδομένα για παλαιότερες αλλαγές στα μοτίβα των βροχοπτώσεων, όπως αποτυπώνονται σε σταλαγμίτες και ρηχές λίμνες.

«Το καλοκαίρι ήταν η κατεξοχήν εποχή της καλλιέργειας και του ανεφοδιασμού των συστημάτων αποθήκευσης πόσιμου νερού για τους Μάγια, και στις πεδιάδες του Γιουκατάν δεν υπάρχουν ποτάμια», λέει ο Ρόλινγκ εξηγώντας πώς ακόμη και μια ήπια ξηρασία θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρή έλλειψη πόσιμου νερού. «Οι κοινωνικές αναταραχές και η εγκατάλειψη των πόλεων είναι πιθανές συνέπειες τόσο σοβαρών ελλείψεων, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι μιλάμε για επαναλαμβανόμενες πολυετείς ξηρασίες».

Επιστήμονες «βλέπουν» τέτοια φαινόμενα να επαναλαμβάνονται τα επόμενα χρόνια στη Χερσόνησο Γιουκατάν εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Και παρότι, όπως λένε, οι σύγχρονες κοινωνίες είναι καλύτερα οργανωμένες για να αντιμετωπίσουν μια παρατεταμένη ξηρασία, «κάτι που μοιάζει με μια μικρή μείωση στην ποσότητα διαθέσιμου νερού, μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα προβλήματα διαρκείας», όχι μόνο στην περιοχή, αλλά σε όλες τις περιοχές με υψηλά επίπεδα εξάτμισης.