Τύφλωση από το μπλε Φως των λαμπτήρων φθορισμού...

Ο επιστήμονας Alexander Wunsch προειδοποιεί εδώ και χρόνια για τους κινδύνους από τις εκπομπές υδραργύρου, όπως είναι αυτές από τις λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας, τις τηλεοράσεις LCD και τις οθόνες υπολογιστών. Στη συνέντευξη* που ακολουθεί εξηγεί με ποιούς τρόπους μας βλάπτουν οι λαμπτήρες φθορισμού.

Αφιέρωμα - Φάκελος: το Φως στη Ζωή μας

μέρος 4ομετάφραση-επιμέλεια: Βίκυ Χρυσού

Διάφορες νέες μελέτες επισημαίνουν μια σχέση μεταξύ τεχνητού φωτισμού κατά τη διάρκεια της νύχτας και ασθενειών που οφείλονται σε ορμονικές διαταραχές και ειδικά με τον καρκίνο. Η νεότερη μελέτη έρχετε από το Ισραήλ και έγιναν αναφορές σε αυτή στο διεθνή τύπο. Είναι τα αποτελέσματα πραγματικά τόσο αναπάντεχα?
Alexander Wunsch: Αναπάντεχο είναι το πολύ πολύ το γεγονός πως, η συγκεκριμένη μελέτη παρουσιάζει ένα σημαντικά αυξημένο ποσοστό καρκίνου του προστάτη στους άντρες -και νωρίτερα ήδη αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού στις γυναίκες -, μολονότι λάμβανε υπ' όψη μόνο τις εξωτερικές πηγές φωτισμού.
Διότι το επίπεδο φωτισμού που μας επιβαρύνει σε εσωτερικούς χώρους και που μας αφορά πολύ πιο άμεσα δεν λαμβάνεται εκεί υπ όψη. Η μελέτη που αναφέρεται είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Εδώ και δύο δεκαετίες δημοσιεύονται κάθε χρόνο νέες έρευνες, που όλες τους δείχνουν στην ίδια κατεύθυνση.

Δημόσια όμως δεν ακούει κανείς πολλά γι΄αυτό.

Alexander Wunsch: Βλέπει κανείς ότι ήδη γνωρίζει. Με άλλα λόγια: Αναγνωρίζει κανείς μόνο ότι γνωρίζει. Συνέπεια της συνειδητοποίησης του γεγονότος, πως η λανθασμένη χρήση του τεχνητού φωτός μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία μας, θα έπρεπε λογικά να είναι το ερώτημα εάν είναι επιθυμητή μια κοινωνία 24ώρου. Π.χ. πρέπει πραγματικά να έχω τη δυνατότητα όχι μόνο να βάζω βενζίνη στο αυτοκίνητο μου στις 3 το πρωί, αλλά και να αγοράζω τρόφιμα?
Τις ανέσεις ενός βιομηχανοποιημένου κόσμου τις υιοθετούμε ευχαρίστως, όμως συχνά βρίσκονται σε αντίθεση με λενα φυσιολογικό και υγιή τρόπο ζωής. Το ποιές αποφάσεις παίρνουμε σε αυτό το δίλλημα είναι θέμα κατανόησης. Ο καρκίνος όπως και οι άλλες ασθένειες του πολιτισμού, είναι τόσο επικύνδινες επειδή κανείς δεν αισθάνεται πως αναπτύσσεται σιγά-σιγά η ασθένεια. Απουσιάζουν τα έγκαιρα προειδοποιητικά σήματα από την πλευρά του σώματος. Η πίεση δεν πονάει. Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν θα πρέπει να αναλάβει η λογική το ρόλο που σε άλλες περιπτώσεις παίζει ο πόνος.

Θα πρέπει λοιπόν να πηγαίνουμε "με τις κότες για ύπνο" και να ξυπνάμε επίσης νωρίς το πρωί, όπως συμβουλεύουν παλιές παροιμίες?

A.W.: Το να προσαρμοστεί κανε΄ςι στις εποχές και τον εξωτερικό ρυθμό, είναι φυσικά ο πιο υγειινός τρόπος ζωής. Όμως δίχως νυχτερινό φωτισμό δεν μπορούμε σήμερα. Αυτό δεν ήταν πάγια κατάσταση στο παρελθόν. Έχω στην κατοχή μου ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 1799 και αφορά την επίδραση του φωτός στο ανθρώπινο σώμα. Ο συγγραφέας του, γιατρός, παραπονιόταν από τότε, πως η χρήση τεχνητού φωτισμού θα οδηγούσε στην αποκοπή από τους φυσικούς ρυθμούς και πως θα επέφερε ασθένειες. Τότε βέβαια διέθεταν μόνο λυχνάρια, κεριά και το πολύ πολύ γκάζι ως πηγές φωτισμού. Σε αντίθεση με τις μοντέρνες λάμπες φθορισμού η φυσική φλόγα έχει εντελώς αυτοπεριοριζόμενο χαρακτήρα.

Τι εννοείτε?

A.W.: Φανταστείτε να θέλετε τον 18ο αι. να φωτίσετε ένα χώρο τόσο έντονα, όπως μπορείτε να το κάνετε σήμερα με το πάτημα ενός διακόπτη. Πολύ γρήγορα θα αισθανόσασταν έντονη ζέστη και θα είχατε πονοκέφαλο. Αυτό ήταν και το πρόβλημα των Θεάτρων της εποχής: οι θεατές πολύ σύντομα αποκτούσαν πονοκέφαλο ή αναπνευστικές δυσκολίες λόγω των αναμμένων πηγών φωτισμού.
Ο "φυσικός" τεχνητός φωτισμός, στον οποίο συμπεριλαμβάνω πέρα από το κερί, τις γκαζόλαμπες και την λάμπα πυρακτώσεως, ακολουθεί μία συγκεκριμένη καμπύλη φυσικής ακτινοβολίας, τη λεγόμενη "καμπύλη μαύρων σωμάτων". Από ένα βαθμό φωτεινότητας και μετά, όλες αυτές οι πηγές φωτισμού γίνονται δυσάρεστες, είτε εξαιτίας του καπνού και της ζέστης, είτε μέσω της κατανάλωσης οξυγόνου. Έτσι λαμβάνουμε, μέσω δυσάρεστων αισθημάτων από το σώμα, ξεκάθαρα μηνύματα, πως έχει ξεπεραστεί ένα συγκεκριμένο επίπεδο.

Το μπλε φως προκαλεί τύφλωση

Οι λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας (ΛΕΕ) και γενικότερα οι λάμπες φθορισμού εκπέμπουν ένα φως με υπερβολικά μεγάλο ποσοστό βραχέου κύματος μπλε. Αυτό δεν επιδρά αρνητικά στο ορμονικό μας σύστημα, αλλά καίει και τα μάτια. "Σε ένα πλήθος κυτταρικών ερευνών διαπιστώθηκε πως το μπλε φως προκαλεί οξειδωτική βλάβη στους υποδοχείς του αμφιβληστροειδή και προάγει τον εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας (AMD)-που είναι ασθένεια συνδεδεμένη με το γήρας" εξηγεί ο φωτο-βιολόγος Alexander Wunsch. Αυτή η μέχρι σήμερα ανίατη ασθένεια οδηγεί σε μια σταδιακή καταστροφή του σημείου της καθαρής εστιασμένης όρασης -η επονομαζόμενη Makula lutera ή αλλιώς ωχρά κηλίδα- και καταλήγει συνήθως σε τύφλωση. Σε ποσοστό 50% είναι η AMD η συχνότερη αιτία επίκτητης τύφλωσης στη Γερμανία. Ένας στους τρεις εξεταζόμενους άνω των 65, παρουσιάζουν σήμερα ήδη τα πρώτα σημάδια AMD.
Στη Makula lutera υπάρχουν εξαιρετικά λίγοι υποδοχείς για φως βραχέου κύματος. Αυτό φιλτράρεται από την κιτρινωπή ουσία λουτεΐνη, η οποία κατ΄αυτό τον τρόπο προστατεύει το σημείο καθαρής εστίασης των ματιών. Με το υπερβολικά μπλεδίζον φως του τεχνητού φωτισμού καταστρέφεται αυτή η προστατευτική ουσία των ματιών και ακολουθεί νέκρωση των αισθτιρίων κέντρων που με τη σειρά της οδηγεί σε σταδιακή τύφλωση.
Στους αρουραίους εξελίσσεται εξαιρετικά γρήγορα. Σε πειράματα με ζώα, ακτινοβολήθηκαν τα μικρά τρωκτικά με απλούς λαμπτήρες φθορισμού και σε μόλις 4 ημέρες φάνηκε βλάβη του αμφιβληστροειδή. Μετά από 30 ημέρες τα μάτια των τρωκτικών είχαν πλέον πάθει μη αναστρέψιμη ζημιά.
"Για τον αμφιβληστροειδή είναι το μπλεδίζον φως πολύ πιο επικίνδυνο από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV), επειδή τα υπεριώδη μέρη του φωτός φιλτράρονται ήδη από τον κερατοειδή και το φακό. Το ορατό βραχέου μήκους κύματος φως αντίθετα εισχωρεί ανεμπόδιστο μέχρι τον αμφιβληστροειδή, όπου προκαλεί οξειδωτικό στρες", εξηγεί ο Alexander Wunsch.
Επειδή όμως η makula lutea, ως σημείο καθαρότερης όρασης, περιλαμβάνει κυρίως υποδοχείς πράσινου και κόκκινου φωτός, το μπλε φως δυσκολεύει την καθαρή, εστιασμένη όραση. Το έντονο μπλε σαν χρώμα εμφανίζεται σπάνια στη φύση. Ο ουρανός και η θάλασσα παρουσιάζουν πάντοτε έναν πιο ήπιο χρωματικό κορεσμό. Επιπλέον όταν κοιτάμε προς αυτές τις τεράστιες επιφάνειες δεν χρειάζεται να εστιάσουν τα μάτια μας.
Κατά συνέπεια το φως των λαμπτήρων πυρακτώσεως διευκολύνει την καθαρή εστίαση και με έντονο κοντράστ όραση, λόγω της χαμηλής συμμετοχής φωτός βραχέου μήκους κύματος και έτσι προστατεύει τα μάτια.
Ο καθηγητής Karl Albert Fischer, διευθυντής του Ινστιτούτου για το Φως και το Χρώμα στην Αυστρία δηλώνει μάλιστα πως
"το ζεστό φως των λαμπτήρων πυρακτώσεως που σε πολλά σημεία του ομοιάζει με αυτό του ήλιου, σύμφωνα με νεώτερες έρευνες, μπορεί να προστατεύει τον αμφιβληστροειδή."
Εκατοντάδες επιπλέον μελέτες αποδεικνύουν πως το φως μεγάλου μήκους κύματος, που πλησιάζει στην υπέρυθρη ακτινοβολία (IR), -ποιότητα φωτός που εκπέμπουν κατά κόρον οι λάμπες πυρακτώσεως-, ενισχύει την αντοχή και την αυτο-αποκατάσταση των αισθητηρίων κυττάρων.

Ένας σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη ορμονικής φύσεως ασθένειες, είναι η μείωση της ορμόνης μελετονίνης στον οργανισμό. Το μπλε φως παίζει εδώ ένα σημαντικό ρόλο. Γιατί είναι η μελατονίνη τόσο σημαντική?

A.W.: Στα τέλη του 2008 δημοσιεύτηκαν δύο μελέτες στην Ιαπωνία, όπου έλαβαν μέρος 30.000 άντρες και γυναίκες. Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως μόλις πριν 100 χρόνια οι άνθρωποι παρέμεναν για 9 έως 10 ώρες κάθε μέρα στο σκοτάδι. Κατά τη διάρκειά της παραμονής τους στο σκοτάδι ο οργανισμός παρήγαγε την μελατονίνη. Σήμερα η παραμονή στο σκοτάδι μετρά μόνο 6 έως 8 ώρες .
Λιγότερη μελατονίνη σημαίνει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, του προστάτη ή του στήθους.

Επειδή το σώμα δεν μπορεί πλέον να χαλαρώσει αρκετά?

A.W.: Η μελατονίνη εκτελεί διάφορες λειτουργίες. Στο έμβρυο, το οποίο μέσα στη μήτρα δεν αντιλαμβάνεται το φως με τα μάτια του, η μελατονίνη της μητέρας ρυθμίζει το δικό του βιολογικό ρυθμό. Ο άνθρωπος διαθέτει ένα κεντρικό ρολόι στον ενδιάμεσο εγκέφαλο, το οποίο παράγει σε 24ωρη βάση τον κυρκαδικό ρυθμό και τον προωθεί μέσω του νευρικού συστήματος σε όλο το σώμα. Αυτό το κεντρικό ρολόι συνδέεται μέσω της λεγόμενης ρετινο-υποθαλαμιαίας οδού, με τον αμφιβληστροειδή χιτώνα των οφθαλμών και κατ' αυτό τον τρόπο λαμβάνει τα σήματα συγχρονισμού μέσα από το φως που φτάνει στα μάτια.
Η μελατονίνη με τη σειρά της συγχρονίζει τα επιμέρους "ρολόγια" των οργάνων. Κάθε όργανο του σώματος διαθέτει το δικό του ρυθμό και φυσικά ιδανική είναι η κατάσταση όταν λειτουργούν σε συγχρονισμό μεταξύ τους. Αυτή είναι μία από τις λειτουργίες της μελατονίνης.
Κατά τη διάρκεια της ημέρα είμαστε κινητικοί, δραστήριοι και καταναλώνουμε ενέργεια, ενώ κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι σημαντική η ανάπαυση. Η μελατονίνη προάγει την ανανέωση σε πολλαπλά επίπεδα και φτάνει μέχρι και μέσα στα μιτοχόνδρια των κυττάρων.
Για το λόγο αυτό γίνεται ολοένα και συχνότερα αντικατάσταση των λαμπτήρων φθορισμού των συστημάτων νυχτερινού φωτισμού των γηροκομείων, με κιτρινωπά LED, τα οποία επηρεάζουν λιγότερο τον ύπνο. Πράγμα που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους ηλικιωμένους, των οποίων οι κυρκαδικοί ρυθμοί είναι ιδιαίτερα επίπεδοι.

Επικίνδυνη αντήχηση υδραργύρου

A.W.: Ο ιδιαίτερα τοξικός υδράργυρος είναι το βασικό συστατικό των περισσότερων λαμπτήρων φθορισμού (τις λεγόμενες λάμπες νέον), που ονομάζονται για το λόγο αυτό και "λάμπες εκκένωσης ατμού υδρογόνου". Μέσω του ηλεκτρικού ρεύματος φορτίζονται τα άτομα υδρογόνου (ιονίζονται) και παράγουν έναν ιδιαίτερο τύπο φωτεινής ακτινοβολίας (φθορισμού).
Αυτή η ίδια διαδικασία ισχύει και για τις λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας, για τις επίπεδες τηλεοράσεις LCD και για τις TFT οθόνες υπολογιστών.
Στο βιομηχανοποιημένο κόσμο δεν περιέχουν ίχνη υδραργύρου μόνο τα τρόφημα, αλλά και ο αέρας. Για το λόγο αυτό όλοι μας δεχόμαστε συνεχώς ποσότητες υδραργύρου. Το σώμα επιβαρύνεται δε ιδιαίτερα με αυτό το βαρύ μέταλλο, όταν κάνουμε κάποιο εμβόλιο (σημαντικότατη αιτία παρενεργειών τους) ή όταν επιτρέπουμε τα σφραγίσματα δοντιών με αμάλγαμα (όπου ο υδράργυρος "εξατμίζεται" συνεχώς και αφομειώνεται από το σώμα καθώς τον παραλαμβάνει μέσω των βλεννογόνων στο στόμα).
Όμως ο υδράργυρος μπορεί να προκαλέσει βλάβες στον οργανισμό, ακόμη και όταν δεν βρίσκεται μέσα στο σώμα. Αρκεί και μόνο να πέσει στα μάτια μας φως από ιονισμένα άτομα υδρογόνου. Στα μάτι μας βρίσκεται η -ηλικιακά συνδεδεμένη- ουσία λιποφουσίνη, η οποία παράγει ιδιαίτερα πολλές ελεύθερες ρίζες (οι οποίες συνδέονται με την πρόκληση καρκίνου) όταν ακτινοβολείται με την μπλε γραμμή εκπομπών υδραργύρου, η οποία έχει μήκος κύματος 436 νανόμετρα.!

Όποιος δηλαδή λαμβάνει φως από "λάμπες εκκένωσης ατμού υδρογόνου", ειδικά όταν κοιτάζει σε μια οθόνη υπολογιστή ή σε μία τηλεόραση LCD, διατρέχει τον κίνδυνο υψηλής παραγωγής βλαβερών ελεύθερων ριζών στα μάτια του?

A.W.: Ναι, αλλά και σε άλλα κύτταρα που περιέχουν λιποφουσίνη. Επειδή αυτή η ουσία αυξάνει συνεχώς μετά το 20ο έτος, είναι οι ηλικιωμένοι άνθρωποι πιο ευαίσθητοι στο μπλε φως του υδραργύρου από τους νεότερους, ειδικά εάν έχουν υποστεί εγχείρηση καταρράκτη, όπου ο φυσικός κιτρινωπός φακός των ματιών αντικαθίσταται από ένα διάφανο συνθετικό φακό. Τότε ο αμιβληστροειδής είναι απόλυτα εκτεθειμένος στο μπλε τεχνητό φως, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση. Γι΄αυτό και τοποθετούνται σήμερα συχνότερα κιτρινωπά χρωματισμένοι συνθετικοί φακοί, ώστε να απομακρύνεται μέρος του βλαβερού μπλε φωτός.
Το "φως υδραργύρου" (φθορισμού) επιδεινώνει επιπλέον την τοξικότητα του υδραργύρου που τυχόν υπάρχει μέσα στο σώμα, διότι ακριβώς αυτή η ποιότητα φωτός είναι που έχει τη δυνατότητα να "ξυπνήσει" το βαρύ αυτό μέταλλο. Ο υδράργυρος έχει την ικανότητα να ενώνεται πολύ εύκολα με άλλα σημαντικά χημικά στοιχεία (όπως οξυγόνο, υδρογόνο, χλώριο, θείο κτλ) και να δημιουργεί νέες ενώσεις. Κατά τη διαδικασία αυτή όμως, όπου το οξυγόνο που περιείχαν αντικαθίστατε από υδράργυρο, καταστρέφονται ζωτικής σημασίας μόρια.