Οι νέοι άφησαν τα λοφτ για κάτι πιο σοφτ...

Η κρίση μεταλλάσσει τα γούστα στην αγορά της ενοικιαζόμενης στέγης και κάνει πιο προσιτά καλά διαμερίσματα αστικών πολυκατοικιών.

Του Δημητρη Ρηγοπουλού

Τη δεκαετία του ’80 ήταν τα νεοκλασικά. Τη δεκαετία του ’90 ανακαλύψαμε τα μοντέρνα του ’30. Στην αυγή του νέου αιώνα μας ξημέρωσαν τα «λοφτ» και σε δεύτερο χρόνο τα μετασκευασμένα κτίρια γραφείων. Και τώρα; Πόσοι έχουν την πολυτέλεια να «διαλέξουν» αρχιτεκτονικό στυλ αν υποθέσουμε ότι η αρχιτεκτονική ήταν ποτέ προτεραιότητα; Αλλά ακόμα και σε έναν φαινομενικά αδιατάρακτο λευκό χυλό από ανώνυμες πολυκατοικίες όπου τα σχεδόν μοναδικά κριτήρια επιλογής είναι η περιοχή του ακινήτου και η ηλικία του, οι επιμέρους ανακατατάξεις έχουν τη σημασία τους. Βασικότερη η μετατόπιση του κέντρου βάρους από τη σκληρά δοκιμαζόμενη αγορά της μεταβίβασης ακινήτων σε ένα «γήπεδο» που καταγράφει κι αυτό απώλειες, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Αν οι υποψήφιοι αγοραστές διαμερισμάτων είναι είδος προς εξαφάνιση, όσοι δείχνουν έτοιμοι να οδηγηθούν στο ενοίκιο, είτε από επιλογή είτε λόγω έλλειψης εναλλακτικής λύσης, φαίνεται πως συντηρούν μια κάποια κίνηση.
Φυσικά απέχουμε πολύ από το ανθηρό τοπίο άλλων, καλύτερων εποχών. Στις πυκνοκατοικημένες συνοικίες της Αθήνας τα ενοικιαστήρια στις εισόδους πολυκατοικιών έχουν πολλαπλασιαστεί. Η πίεση στις τιμές είναι καθολικό φαινόμενο, ενώ πολλοί ενοικιαστές σπεύδουν να επαναδιαπραγματευτούν το μίσθωμά τους πετυχαίνοντας μειώσεις ή αναβάλλοντας προσυμφωνημένες αυξήσεις. Παρ’ όλα αυτά εκείνοι που ανέμεναν μια πιο ραγδαία αποκλιμάκωση των ενοικίων θα έχουν πιθανότατα απογοητευτεί. Γιατί, ας μην το ξεχνάμε, σε εποχές κρίσης και με την αγορά κατοικίας στην κατάψυξη, όσοι πριν από 5 ή 10 χρόνια θα έφταναν στην τράπεζα για να αναζητήσουν ένα στεγαστικό δάνειο, στρέφονται σήμερα υποχρεωτικά στο ενοίκιο.
Το «βατερλώ» της Αχαρνών
Η ύφεση από μόνη της δημιουργεί ένα διαφορετικό τοπίο, αλλά στην περίπτωση της Αθήνας υπάρχει ένας δεύτερος, παράλληλος παράγοντας «αστάθειας»: η αυτή καθαυτή κρίση του κέντρου της πόλης. Εχουμε λοιπόν το φαινόμενο μιας πρωτοφανούς αποκλιμάκωσης τιμών στις πιο «προβληματικές» συνοικίες, δυτικά της Ομόνοιας, στους παλιούς αστικούς θύλακες της Αχαρνών και της Πατησίων. Διαμερίσματα τριών ή και τεσσάρων δωματίων σε καλές πολυκατοικίες του ’50 ενοικιάζονται προς 350 ή 400 ευρώ, τιμή που αντιστοιχεί σε γκαρσονιέρες ή δυάρια του Παγκρατίου. Ανάλογες ευκαιρίες παρουσιάζονται και σε όσους έχουν πρόθεση να αγοράσουν. Καλά διαμερίσματα σε παρόδους της 3ης Σεπτεμβρίου και της πλατείας Βικτωρίας μπορεί να αλλάξουν χέρια σε τιμές αδιανόητες για πριν από δύο ή τρία χρόνια, κάτω από το ψυχολογικό όριο των 1.000 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο.
Προσοχή: όταν λέμε «καλά διαμερίσματα» αναφερόμαστε σε αξιόλογες αστικές πολυκατοικίες του ’50 και του ’60, ορισμένες με αρχιτεκτονική υπογραφή, και κυρίως κατασκευαστικές ποιότητες δυσεύρετες στις περισσότερες νεόδμητες πολυκατοικίες. Φροντισμένες αρχιτεκτονικά είσοδοι με λεπτομέρειες που προδίδουν αστικό βάθος (και βάρος), ψηλά ταβάνια, ευρύχωρα υπνοδωμάτια, δρύινα πατώματα κ. λπ. «Τα 1.000 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο αφορούν πλέον τα καλά διαμερίσματα στα ρετιρέ», μας λέει μεσίτης που δουλεύει στην περιοχή. Και στην αγορά του ενοικίου καταγράφεται πτώση, λίγο πιο συγκρατημένη. Η κατάσταση είναι άσχημη κάτω από την οδό Αριστοτέλους και κυρίως κάτω από την οδό Αχαρνών. «Τα τριάρια μέχρι 90 ή 100 τ. μ. Ενοικιάζονται σε τιμές κοντά στα 400 ή 450 ευρώ ενώ με 300 ευρώ βρίσκει ένα καλό δυάρι». Αν είσαι Ελληνας οι τιμές πέφτουν πιο εύκολα, καθώς η αγορά κάτω από την Πατησίων κινείται από αλλοδαπούς. «Κοιτάξτε, υπάρχουν ιδιοκτήτες σε απελπισία και αν βρουν αξιόπιστο ενοικιαστή είναι έτοιμοι να κάνουν μεγάλες υποχωρήσεις. Αρκεί να υπάρχει κάποιος να συντηρεί το διαμέρισμά τους και να πληρώνει το ενοίκiο», περιγράφει την κατάσταση έμπειρη μεσίτρια.
Η Αναστασία Βασιλοπούλου μένει πάνω στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου, στο ύψος της Ιουλιανού. Μεγάλωσε στην πλατεία Βικτωρίας και όταν αποφάσισε να εγκαταλείψει την πατρική εστία δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα έπιανε σπίτι κάπου πολύ μακριά. Δίνει 450 ευρώ για ένα καλοδιατηρημένο διαμέρισμα 65 τ. μ., όχι λίγα χρήματα για τα δεδομένα της περιοχής και, κυρίως, της εποχής. «Μου άρεσε το σπίτι, η άψογη διαρρύθμισή του, το γεγονός ότι δεν περισσεύει ούτε μισό τετραγωνικό. Εκτιμώ λεπτομέρειες, όπως ο μαρμάρινος νεροχύτης ή τα δρύινα πατώματα». Και όχι, δεν θα φύγει. Τουλάχιστον όχι για την ώρα. Ακούγεται σχεδόν στρατευμένη.
Για λίγους
Ο μοντερνισμός του ’30 διατηρεί το «εκτόπισμά» του (είναι από το γύρισμα του αιώνα ο νέος «νεοκλασικισμός», πρώτη επιλογή πολλούς «νεομποέμ» των Αθηνών), αλλά φυσικά δεν υπάρχει σύγκριση ανάμεσα σε ισάξιες περιπτώσεις στο Κολωνάκι ή ακόμα και στην πλατεία Μαβίλη με την Κυψέλη και την Βικτώρια. Μιλάμε για δύο διαφορετικούς κόσμους. Στο Μουσείο ενοικιάστηκε ρετιρέ 100 τ. μ με άλλα 100 τ. μ. βεράντες 600 ευρώ. Στα «μοντέρνα» του ’30 μεγάλο ρόλο παίζει η κατάσταση του μισθώματος. Αν μιλάμε λοιπόν για ανακαινισμένο διαμέρισμα η τιμή εξακολουθεί να απευθύνεται σε λίγους και αυτοί οι λίγοι είναι συνήθως επαγγελματίες (δικηγόροι, αρχιτέκτονες, γιατροί κ. λπ.).

Αλλά και στο Κολωνάκι καταγράφονται σοβαρά ίχνη «διόρθωσης». Η πτώση είναι αξιοσημείωτη στα μεγάλα διαμερίσματα, ενώ και η ζήτηση έχει υποχωρήσει. Αντίθετα, ιδιαίτερη αντοχή δείχνει η περιοχή του Μακρυγιάννη και της Ακρόπολης. Νέο αίμα μπαίνει στην πλατεία Μαβίλης, αλλά και κάτω από τη Βασιλίσσης Σοφίας μετά το Χίλτον. Εδώ έχει συσσωρευθεί ένα αρκετά σημαντικό κτιριακό απόθεμα μεγάλης ή μεσαίας ηλικίας με αξιόλογη αρχιτεκτονική. Ο Μάρκος Δ. έψαχνε σπίτι ακριβώς εδώ και τελικά το βρήκε πληρώνοντας 550 ευρώ τον μήνα για ένα καλό διαμέρισμα 95 τετραγωνικών σε μια ωραία αστική πολυκατοικία της οδού Καρτάλη. Αδιανόητη τιμή για πριν από λίγα χρόνια. Μαζί με τον αδελφό του είχαν δει πολλά παλιά διαμερίσματα στη γειτονιά, σημαντικός αριθμός των οποίων ήταν σε κακή κατάσταση. «Ναι, όπως κι εγώ, έτσι και οι φίλοι μου, ψάχναμε για ωραία, παλιά διαμερίσματα με ξύλινα πατώματα, μαρμάρινους νεροχύτες και αυτή είναι μια περίοδος που μπορείς να βρεις καλές ευκαιρίες», μας λέει ένας νέος κάτοικος της οδού Δορυλαίου στην πλατεία Μαβίλη. «Αν συμβιβαστείς με την ιδέα ότι τα ηλεκτρολογικά ή τα υδραυλικά ή και τα δύο μαζί μπορεί να παρουσιάζουν φθορές, απολαμβάνεις τις πραγματικές ποιότητες ενός διαμερίσματος του 1950 ή του 1960».
Το ρεύμα Παγκρατίου
Αυτή είναι μια άλλη παράμετρος της κρίσης. Ευκατάστατοι ενοικιαστές που είτε για πραγματικούς λόγους (μείωση αποδοχών ή ακόμα χειρότερα, ξαφνική ανεργία), είτε για ψυχολογικούς, αποφασίζουν να απαλλαγούν από ιδιαίτερα απαιτητικά μισθώματα και αλλάζουν σπίτι ή και γειτονιά. Αυτός είναι ένας βασικός λόγος που μια πυκνοκατοικημένη αθηναϊκή συνοικία όπως το Παγκράτι έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής ανάμεσα σε νέους αστούς και εργένηδες τα τελευταία 10 χρόνια. Την ώρα που τα ενοίκια στο «καλό» κέντρο έπαιρναν την ανηφόρα, το Παγκράτι (ειδικότερα το τμήμα κάτω από την Υμηττού, ανάμεσα στη Βασιλέως Κωνσταντίνου και την Ευτυχίδου) προσέφερε μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση με προσιτά ενοίκια και καλή πρόσβαση (μετρό στον Ευαγγελισμό, πυκνή συγκοινωνία, περπάτημα για τους πιο τολμηρούς). Οσοι δεν μπορούσαν να αντέξουν τις υπερβολές του Κολωνακίου βρήκαν καταφύγιο στις παρυφές της Σπύρου Μερκούρη. Επιπλέον, η έλλειψη θέσεων στάθμευσης που είναι το σήμα κατατεθέν του Παγκρατίου συχνά δεν απασχολεί τους νέους που ψάχνουν για να νοικιάσουν το πρώτο τους σπίτι. Ετσι, όταν περπατάς σε κεντρικούς δρόμους του Παγκρατίου η παρουσία της νεολαίας είναι παραπάνω από εμφανής. Ο Γιώργος Στεφ. δίνει 400 ευρώ κάθε μήνα για ένα διαμέρισμα 57 τ. μ. αλλά από το μπαλκόνι του βλέπει τον λόφο του Λυκαβηττού και σε πέντε λεπτά είναι στο μετρό. Μένει σε μια καλή αστική πολυκατοικία του 1950.
Στη «γειτονιά» κάτω από το Σύνταγμα
Τα μετασκευασμένα κτίρια γραφείων ήταν το τελευταίο trend του αθηναϊκού κέντρου πριν ξημερώσει η ελληνική κρίση. Η ζήτηση για διαμερίσματα στο εμπορικό, κυρίως, τρίγωνο της Αθήνας, σκόνταφτε στη μικρή προσφορά, αφού ένα μεγάλο ποσοστό των οικοδομών κάτω από το Σύνταγμα είναι ανώνυμα κτίρια γραφείων χωρίς καμία συνήθως προδιαγραφή για χρήση μόνιμης κατοικίας (π. χ. ανυπαρξία υποδομής μπάνιου). Αλλά το σημαντικό κόστος μετατροπής ενός γραφείου σε διαμέρισμα ισοσκελίζεται από δύο πλεονεκτήματα: δυνατότητα για ευρύχωρους, ενιαίους open space χώρους και η αίσθηση ενός loft, εντός ή εκτός εισαγωγικών (ανάλογα με την περίπτωση), στο κέντρο της πόλης. Ο Τίμος Κ. νοίκιασε τον Σεπτέμβριο ένα παλιό πρώην γραφείο στον τελευταίο όροφο ενός κτιρίου γραφείων στην οδό Απόλλωνος δύο βήματα από το Σύνταγμα. Η ανακαίνιση είναι υποδειγματική από κάθε άποψη, αλλά τα 1.050 ευρώ του ενοικίου για τα 70 καταπληκτικά τετραγωνικά ακούγονται σαν τιμή π. Κ. (προ Κρίσης). Το ξέρει. Δυστυχώς η προσφορά είναι ακόμα πολύ μικρή. Και το Σύνταγμα έχει σταθερή ζήτηση ακόμα και σήμερα. «Εμενα Κολωνάκι και αποφάσισα να μετακομίσω γιατί ο ιδιοκτήτης εν μέσω κρίσης αποφάσισε να μου ζητήσει αύξηση της τάξης του 30%! Και με μεγάλη μου χαρά ανακάλυψα ότι η περιοχή κάτω από το Σύνταγμα είναι πιο πολύ “γειτονιά”. Εδώ υπάρχει μανάβης και χασάπης, ο μανάβης μάλιστα παραμένει ανοιχτός μέχρι τις 2 το βράδυ!». Από το μπαλκόνι του Τίμου συνειδητοποιώ για πρώτη φορά ίσως, πόσοι άνθρωποι μένουν στην οδό Βουλής και, φυσικά, στην Απόλλωνος.
Ενα χιλιόμετρο, περίπου, μακριά, στο Γκάζι, άνθησε την τελευταία εβδομάδα μια νέα αγορά, με συγκροτήματα κατοικιών τύπου «λοφτ». Αντισυμβατικές προσόψεις, ενιαίοι, open space χώροι, μετα-βιομηχανική αισθητική επιστρατεύθηκαν για να πειστούν ευκατάστατοι εργένηδες και στελέχη επιχειρήσεων προκειμένου να κάνουν το μεγάλο βήμα από το Κολωνάκι ή το Ψυχικό. Ακόμα και σήμερα θα δείτε κοντά στην πλατεία στο Γκάζι αρκετά εργοτάξια με νεοανεγειρόμενες πολυκατοικίες ανάλογης μορφολογίας. Οι τιμές έχουν πέσει και εδώ. Ενα στούντιο των 80 τ. μ. (που είναι μια αρκετά δημοφιλής κατηγορία διαμερισμάτων) το 2009 το νοίκιαζες κοντά στα 800 ευρώ, ενώ δύο χρόνια μετά μπορείτε να το κατεβάσετε και κάτω από τα 700 ευρώ σε ορισμένες περιπτώσεις.